Safra taşı prevelansı özellikle Batı toplumlarında yüksektir ve hastaneye yatışların ciddi bir bölümünü oluşturur. Oluşum riski; obezite, yüksek kolesterol, insülin direnci, tip 2 diyabet, gebelik, metabolik sendrom, polikistik over sendrom durumlarında artmaktadır. Genetik faktörler, yaşam tarzı ve beslenme şekli, safra taşı oluşumunda doğrudan etkilidir. Hastaların çoğunda semptom görülmemesine karşılık, bir kısmında sağ göğüs kafesi altında veya üst karın ortasında yarım saatten fazla süren tekrarlayan ataklar şeklinde gösteren karın ağrısı, ateş, bulantı görülebilir. Tanı koymak için hekim tarafından fiziki muayene, abdominal ultrason ve enfeksiyon parametreleri gerekmektedir.

 Yanlış beslenme safra taşı oluşumda önemli bir risk etmenidir. Doymuş yağ asitleri, kolesterol, trans yağ asitleri, rafine şeker, früktozdan zengin bir beslenme modeli safra taşı oluşumunu büyük ölçüde etkiler. Safra taşlarına uygun diyet faktörleri içerisinde; tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri, lif, kafein, C vitamini, natural zeytinyağı, omega 3, bitkisel protein, kuruyemişler, sebze, meyve tüketimi bulunur. Kişinin kilosu fazla ise ideal kilosuna ulaşmalıdır. Yapılan bir çalışmada uzun süre Akdeniz diyeti uygulayan kişilerin daha düşük safra taşı riski altında olduğu belirlenmiştir. Takviye olarak hekim/diyetisyen kontrolünde C vitamini, soya lesitini ve demir kullanılabilir. Uygun bir beslenme planıyla eş zamanlı yapılan fiziksel aktivite safra kesesi taşlarının oluşumunda önleyici etkiye sahiptir.

BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

• Pişirme yöntemi seçiminde kızartma yerine ızgara, haşlama veya fırında pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
• Bol sıvı tüketimine dikkat edilmelidir.
• Günde 5 porsiyon taze sebze ve meyve tüketilmelidir.
• Protein olarak olabildiğince bitkisel kaynaklar (nohut, mercimek, bezelye, soya, fasulye vb.) tercih edilmelidir.
• Yemekler az yağlı ve zeytinyağı ile yapılmalıdır. 
• Et yemekleri haftada maksimum 2 kere tüketilmelidir ve ekstra yağ eklenmemelidir.
• İşlenmiş et (salam, sosis, sucuk, pastırma vb) tüketilmemelidir.
• Yağ tercihi bitkisel yağlardan yana yapılmalıdır. Mayonez, krema, kaymak, margarin tüketilmemelidir.
• İşlenmiş ve konserve ürünlerden kaçınılmalıdır.
• Yiyecekler az tuzlu/tuzsuz hazırlanmalıdır.
• Haftada 2 kez balık tüketilmelidir.
• Süt ürünleri yağsız tercih edilmelidir.
• C vitamininden zengin (maydanoz, kapya biber, portakal, limon, kuşburnu vb) beslenilmelidir.

KAYNAKÇA:

1. Alan R Gaby, Nutritional approaches to prevention and treatment of gallstones, Alternative Medicine Review, 2009;14(3):258-67.
2. Agostino Di Ciaula, Gabriella Garruti, The Role of Diet in the Pathogenesis of Cholesterol Gallstones, Current Medicinal Chemistry, 2019;26(19):3620-3638.
3. Agostino Di Ciaula, Recent advances in understanding and managing cholesterol gallstones, F1000 Research,2018;v.7: 1-14
4. Katrín Hjaltadóttir, Gallsteinar, The Icelandic Medical Journal, 2020;(10)
5. Chun-Ming Chang, Plant-Based Diet, Cholesterol, and Risk of Gallstone Disease: A Prospective Study, Nutrients, 2019, 4;11(2):335
6. A Guide to Healthy Eating for People with Gall Stones, South Warwickshire NHS Foundation Trust, 1-11